Ku hagidda wanaagga maskaxda ee waddada waalidnimada cusub

Mashruuca 40-ka maalmood ah wuxuu taageeraa waalidiinta Soomaaliyeed shanta toddobaad ee ugu horreeya dhalashada kadib.

Read this story in English

Noqoshada waalid cusub waxay noqon kartaa waayo-aragnimo isbedel leh, oo ay ka buuxdo farxad, caqabado iyo isbeddello qoto-dheer. Si kastaba ha ahaatee, isbedelka dhalashada ka dib wuxuu sidoo kale noqon karaa mid aad u adag waalidiin badan oo cusub, gaar ahaan kuwa wajahaya go'doomin ama taageero la'aan. Iyadoo ay tani tahay wakhti xasaasi ah labada waalid iyo ilmaha, bare sare Cari Michaels ayaa leh, "Inta badan, waaya-aragnimada waalidiinta cusub waa la iska indhatiraa maadaama ay caadi ahaan diiradda saaraan waxa ilmahoodu u baahan yihiin iyo waxay u baahan yihiin.”  

Si loo taageero caafimaadka maskaxda iyo fayoobaanta waalidka dhalmada ka dib, koox hooyooyin ah ayaa abuuray Mashruuca 40-Maalmood — hindise kor loogu qaadayo fayoobaanta iyo is-daryeelka waalidiinta Soomaaliyeed ee umusha ka dib.

Mashruucu wuxuu ka dhashay iskaashiga Extension iyo Ururka Minnesota ee Caafimaadka Maskaxda ee Carruurta (MACMH), mashruucu wuxuu ka soo qaatay khibrado ka kala yimid qaybo kala duwan oo xirfadlayaal ah oo u dhexeeya waxbarasho ilaa shaqada bulshada, daryeelka carruurta iyo caafimaadka maskaxda ee carruurta. MACMH Infant and Early Childhood Agaasimaha Lauren Moberg ayaa tiri, "Mashruuca 40-ka maalmood ah wuxuu u shaqeeyaa si loo taageero waalidiinta cusub iyadoo la aqoonsanayo daldaloolada kheyraadka iyo abuurista bulsho taageero.”  

Isku xirka bulshada Soomaaliyeed waxaa ka mid ah Maryan Cali, Ifraax Nuur iyo Sahro Cabdullaahi, oo ah saddexda hooyo ee hidaha iyo dhaqanka Soomaaliyeed u heellan wax ka qabashada muhiimadda fayoobida maskaxeed.

“Waxaan la shaqaynaa bulshada Soomaaliyeed, waxaanu la shaqaynaa bulsho weynta, waxaanu la shaqaynaa haweenka kala duwan. Waxaan ognahay in caafimaadka dhimirka aan inta badan laga hadlin, hooyo ahaan, waxaan rabnaa inaan caadi u dhigno si taxadar leh oo naxariis leh,” ayuu yiri Cabdullaahi.

40-ka maalmood ee ugu horreeya

Iyadoo dhaqanka Soomaaliyeed uu taageerayo 40-maalmood xilliga dhalmada ka dib marka asxaabta iyo xubnaha qoysku ay bixiyaan taageero iyo daryeel abaabulan, dhaqankan taageerada ayaa inta badan ka maqan U.S.

Iyada oo dib u milicsanaysa waayo-aragnimadeeda hooyo da'yar oo la kulantay dhibaatooyin dhimasho ku dhow intii ay dhalatay, Nuur, oo ah hooyo toban carruur ah leh, ayaa ku biirtay mashruuca si ay u taageerto waalidiinta kale. 

"Gurigii dib ugu soo laabtay, aad bay u fududayd in la maro xilliga dhalmada ka dib sababtoo ah qof ayaa had iyo jeer diyaar u ahaa inuu caawiyo. Waxaad leedahay walaalahaa, oo waxaad leedahay hooyadaa iyo walaasheed. Dadku in ka badan ayaa la heli jiray. Oo hadda, halkan, way ka duwan tahay. Ma lihid wax badan oo gargaar ah,” Nuur ayaa yidhi. "Waxaan rabaa inaan u joogo hooyooyinka kale ee aniga oo kale ah oo aan ka caawiyo inay maraan waqtiyada ugu adag.”  

Mashruuca 40-maalmood waxa uu diiradda saarayaa horumarinta is-daryeelka, samaynta isku xidhka bulshada iyo kobcinta fayoobida maskaxda ee waalidka shanta toddobaad ee ugu horreeya dhalashada kadib. Mashruucu waxa uu u qaybsan yahay shan qaybood oo mowduuca todobaadlaha ah, waxa uu caawiyaa waalidiinta in ay wax badan ka bartaan xilliga dhalmada ka dib iyo sida loo maro safarka waalidnimada iyada oo la adeegsanayo agab waxbarasho iyo agabyo lagu heli karo Soomaali iyo Ingiriisi.

Waxa kale oo ay siisaa agab xirfadlayaasha daryeelka caafimaadka iyo bixiyeyaasha agabka sida hagaha doodaha si loo fududeeyo wada sheekaysi macno leh oo dhaqan ahaan leh. 

Wareejinta sheekada

Hal arrin oo gaar ah oo ka mid ah Mashruuca 40-Maalmood waa dadaalka ay ku doonayso in ay ku beddesho sheekada ku xeeran caafimaadka dhimirka ee dhalmada ka dib.

"Waxaa jira wadahadalo badan oo ka dhacaya caafimaadka maskaxda ee dhalmada ka dib iyo sida loo aqoonsado. Si kastaba ha ahaatee, ma jiraan wada sheekeysi badan oo ku saabsan waxa ay ka dhigan tahay in la fiicnaado xilliga dhalmada ka dib. Taasi waa waxa gaarka ah ee mashruucan. Waxaan caadi ka dhignaa caqabadaha anagoo caawinayna waalidiinta inay helaan waqtiyo farxad ah si ay ugu huriyaan iyaga xilliyadaas adag,” ayay tidhi dhakhtarka maskaxda ee dhalmada ka dib iyo hooyada laba Mollie Kohler.  

U dirida fariimaha qoraalka maalinlaha ah ee waalidiinta waa hal dariiqo oo kooxdu u furto wada hadalka ku saabsan samaqabka. "Waalidiinta is-diiwaangeliyay waxay la wadaageen sida fariimaha qoraalka ah ay ugu siiyeen raaxo oo ay u abuureen dareen bulsho." Laakiin maaha kaliya fariimaha. "Waa awooda ogaanshaha inaysan keligood ahayn," ayuu yidhi Kohler.  

Marka laga soo tago fariimaha taageerada ah, xubnaha kooxdu waxay bixiyaan xidhmooyin daryeel oo ay ku jiraan agab is-daryeel ah, buugaag Soomaali ah iyo dharka kalkaalinta ee gacanta lagu sameeyay. Waxay sidoo kale wadaagaan sheekooyinka dhalashada si ay u ogeysiiyaan waalidiinta in waalidnimadu aysan qummanayn.  

"Xitaa haddii aad ilmo dhashay, marxalad kasta oo nolosha ah, way ka duwan tahay. Oo waxaan rabaa hooyooyinka da' kasta leh inay helaan taageero oo ay dareemaan inay waydiisan karaan caawimo iyada oo aan la xukumin,” Cali ayaa yidhi.

Aragtida mustaqbalka 

Mashruucii 40-ka maalmood ah uu sii wado inuu isbedel ku sameeyo nolosha waalidiinta dhalmada ka dib, wuxuu weli u heellan yahay dhisidda bulsho xooggan oo kobcisa halkaasoo waalidiintu ay ka heli karaan taageerada ay u baahan yihiin xilliyada ugu adag. Iyadoo horay loo eegayo, mashruucu wuxuu ku dadaalayaa inuu ballaariyo gaaritaankiisa oo uu qaato luqadaha iyo dhaqamada kale, oo ay ku jiraan bulshooyinka dhalmada ka dib ee Latino.

"In badan oo naga mid ah soogalootiga ayaa wadaaga wax ka badan inta aan ku kala duwannahay. Sida aad ku garanayso taasi waa mashruucan. Habka nolosha cusub iyo isbeddelku waa shay dhammaan waalidiinta, iyada oo aan loo eegin asalka ay ka soo jeedaan, ay la xidhiidhi karaan,” Ali ayaa yidhi.